ایجاد رادارهای منطقه ای و شبكه ای از ارتباطات سایبری برای بكارگیری در حوزه های نظامی همواره یكی از راهبردهای قدرت های بزرگ جهت ایجاد مجموعه كنترل های منطقه ای و سپس جهانی بوده است. در این میان نمونه های زیادی از شبكه سازی راداری در دوران جنگ سرد را می توان در رادار 'قبله' در جمهوری آذربایجان از سوی اتحاد جماهیر شوروی و رادارهای آمریكا در پایگاه هوایی 'رامشتین' در غرب آلمان نام برد. هرچند پس از فروپاشی شوروی و پایان جنگ سرد در دوره زمانی دهه 90 میلادی ماهیت به كارگیری این رادارها تا حدودی از دست رفت اما با تحول در مفهوم امنیت به دلیل ورود تكنولوژی های جدید و ایجاد مفهومی به نام 'فضای سایبر'، لزوم بهره گیری از ابزارهای جدید در حوزه نظامی با امنیت بالاتر مورد توجه قرار گرفت. در این زمینه، آمریكا در ادامه روند نصب رادارهای رصد راهبردی در مناطق مختلف جهان، پس از نصب سیستم راداری در پایگاه 'كورجیك' تركیه (دی ماه1390) به دنبال نصب رادار دیگری در قطر است. به گزارش روز چهارشنبه بیست و هشتم تیر ماه وال استریت ژورنال، نیروی دریایی ایالات متحده مشغول آماده سازی برای ایجاد پایگاه رادار جدید مجهز به سیستم رادار قدرتمند X-باند می شود. این سیستم پیش از این در صحرای 'نقب' سرزمین های اشغالی و در مركز تركیه هم مستقر شده است. رادارهای Xیا Sea-Based X-Band Radar یك سازه‌ راداری است كه قابلیت شناور بودن را دارد. این سازه با قابلیت استقرار در دریا ساخته شده و قادر است تمام جهات چهارگانه را به طور تقریبی پنج هزار كیلومتر شناسایی كند.

همچنین طبق گزارش نشریه وال استریت ژورنال، آمریكا قصد دارد اولین ترمینال سیستم رهگیر موشكی دفاع مناطق بلند ارتفاع در منطقه –موسوم به 'تاد' (THAAD) را نیز تا ماه آینده، احتمالا در امارات متحده عربی مستقركند. در این ارتباط، 'ریكی الیسون' ریس اتحاد چند ملیتی دفاع موشكی كه پشتیبان توسعه و گسترش این سیستم هاست در این زمینه به این نشریه گفته : 'رادار X - باند و تاد لایه دفاعی فوق العاده ای برای سكوهای موشك های پاتریوت فراهم می كند كه برای مقابله با راكت های كم ارتفاع تر نیز می تواند مورد استفاده قرار گیرد'. چنین روندی را هنگامی كه با خبر آغاز بررسی های كارشناسی استقرار سپر دفاع موشكی در كشورهای خلیج فارس در فروردین ماه تركیب می كنیم، این سوال مطرح می گردد كه راهبرد آمریكا از ایجاد و گسترش مجموعه های راداری و سامانه های دفاع موشكی در منطقه چه می تواند باشد و دورنمای آینده چیست؟

** آمریكا و مجموعه های راداری در خلیج فارس

-------------------------------------------------

ایجاد سامانه های راداری در كنار سامانه های دفاع موشكی جهت پیش دریافت تحركات رقیب و مقابله زودهنگام، از دوران جنگ سرد یكی از ابزارهای قدرت های بزرگ به ویژه آمریكا و اتحاد جماهیر شوروی بوده است. در آن دوران شاید بتوان رادار قبله در جمهوری آذربایجان فعلی را بزرگترین راداری دانست كه فعالیت می كرد و امروز نیز طبق قراردادی تا پایان سال 2012در اختیار روسیه است. راداری با برد هفت هزار كیلومتری كه قادر است پرتاب موشك‌های قاره‌پیما را در بخش عمده‌ای از آسیا و اقیانوس هند ردگیری ‌كند. چنین قابلیتی به این كشورها این توانایی را می داد كه ورود موشك ها و هواپیماهای رقیب را در فاصله بسیار دور از محدوده سرزمینی رصد كرده و پیش از رسیدن به این محدوده با آن مقابله كنند. در این چارچوب و با توجه به میراث باقی مانده از دوران جنگ سرد، آمریكا در مسیر طراحی و ایجاد سپر دفاع موشكی در اروپا كه مقر رادار آن در جنوب تركیه است، تلاش می كند تا با ایجاد سامانه های دفاع موشكی متعدد در مناطق دیگر شبكه ای از سامانه های موشكی و راداری در یك شبكه به هم پیوسته به كار گیرد.

در این رابطه یك مقام بلندپایه پنتاگون اعلام كرد، آمریكا به دنبال ساخت سپرهای دفاع منطقه‌ای موشكی علیه موشك‌های قاره‌پیما در آسیا و خاورمیانه مشابه با سپر دفاع موشكی در اروپاست. 'مادلین كریدن' معاون امور راهبردی جهانی وزیر دفاع آمریكا، روز دوشنبه (7 فروردین 91، 26 مارس) فاش كرد كه واشنگتن در نظر دارد دو دور گفتگوهای سه‌جانبه در رابطه با این مساله با ژاپن و استرالیا و همچنین با ژاپن و كره جنوبی برگزار كند. كریدون، اضافه كرد كه 'الگوی طراحی و ساخت سامانه های دفاع موشكی آسیا و خاورمیانه از همان الگوی سامانه های اروپا پیروی خواهد كرد'.

در این قالب، حضور در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس، راهبردی است كه پیش از این با ایجاد پایگاه های متعدد در این منطقه آغاز شده بود كه پایگاه های آمریكا در منطقه در كشورهای بحرین، امارات عربی متحده، عربستان، عراق، عمان و كویت پراكنده اند و مهمترین آن پایگاه پنجم نیروی دریایی در منطقه 'الجفیر' بحرین استقرار دارد. بر این اساس، آمریكا تلاش می كند تا با ایجاد نقاط رصد دایمی و دفاع دایمی، امنیت خود را به سطحی بالاتر برساند. در چنین سطحی از امنیت، اگر چه تهدیدات در نقاط فرا سرزمینی آمریكا دفاع می شود اما كشورهای دریافت كننده این سامانه های رصد و دفاع به دلیل ایجاد چنین سامانه هایی همواره خود در معرض تهدید قرار دارند. نمونه این تهدیدزایی سامانه ها را در ایجاد سامانه دفاع موشكی ناتو در اروپا دید كه روس ها بارها آن را تهدید به انهدام كرده اند. در این زمینه 'آناتولی سردیوكوف' وزیر دفاع و نیز 'نیكلای ماكاروف' رییس ستاد كل نیروهای مسلح روسیه، در اردیبهشت ماه1391 و در جریان كنفرانس بین المللی سپر موشكی اروپا در مسكو آمریكا را به انهدام این سامانه ها تهدید كردند و این در حالی است كه این سامانه ها نه در آمریكا بلكه در اروپای شرقی و تركیه مستقر هستند.

**جمع بندی

------------

راهبرد حضور در مناطق دیگر چه از طریق حضور گسترده نظامی و چه از طریق سامانه های راداری و موشكی همواره می تواند چالش های متعددی به همراه داشته باشد. بر این مبنا ایجاد سامانه های راهبردی نظیر سامانه های راداری و سپرهای دفاع موشكی منطقه ای می تواند با چالش های اساسی زیادی در یك منطقه و مناطق همجوار آن مواجه شود، چرا كه طراحی و ایجاد چنین سامانه هایی با قابلیت نظامی به ایجاد چرخه معیوب رقابت كشورهای فرامنطقه ای كمك كند. از این منظر هرچند آمریكا تلاش می كند تا متحدان خود را در چارچوب شبكه های امنیتی گردهم آورده و قالب وابستگی متقابل امنیتی را شكل دهد اما شكل گیری چنین چارچوبی به دلیل نبود شفافیت رفتاری، نظامی گری گسترده و بهره گیری از الگوهای مداخله گرا می تواند برآیند تهدیدزا و امنیت زدا نه تنها برای كشورهای منطقه بلكه كشورهای دیگر دخیل در این چرخه امنیتی داشته باشد.

تحقیق**2040**1358